آلوپسی اسکار مرکزی گریز

هر آنچه باید درباره آلوپسی اسکار مرکزی گریز از مرکز (CCCA) بدانید

وقتی «دوین بیفورد» نخستین جلسه تزریق پوست سر خود را سپری می‌کرد، درد سوزن بلندی که مکرراً در سمت چپ سرش فرو می‌رفت، نخستین نشانه واقعی بود که نشان می‌داد مسیر ریزش مویش آسان نخواهد بود. او به یاد می‌آورد: «واقعاً گریه‌کنان از مطب دکتر بیرون آمدم، چون با خودم گفتم: آیا واقعاً تمام موهامو از دست می‌دم؟» بیفورد، اکنون ۳۰ ساله، ادامه می‌دهد: «اون موقع شرایطی بود پر از ابهام و احتمال.»

بیفورد، زنی سیاه‌پوست اهل فیلادلفیا، بیش از یک دهه است که با ریزش مو دست و پنجه نرم می‌کند. او نخستین بار زمانی که ۱۹ ساله بود، متوجه ناحیه‌ای کم‌پشت در پشت گوش چپ خود شد. می‌گوید: «دیدم موهام کم‌پشت شده، اما اون‌قدر محسوس نبود که فکر کنم چیز بدی رخ داده.» ابتدا تصورش این بود که دچار آلوپسی کششی شده؛ نوعی ریزش مو که بر اثر کشش مداوم پوست سر ایجاد می‌شود. اما در طول هفت سال بعدی، ناحیه آسیب‌دیده بدتر شد. آن قسمت نه‌تنها وسیع‌تر شد، بلکه خارش و درد در آن ناحیه نیز افزایش یافت و زنگ خطر را برایش به صدا درآورد.

بیفورد می‌گوید: «موهام حتی یه اینچ هم رشد نداشت و بعضی جاها کاملاً طاس شده بود. اون‌جا بود که گفتم: خب، یه مشکلی هست.» و واقعاً هم مشکلی وجود داشت. در یک جلسه پزشکی در دسامبر ۲۰۲۱ با دکتر میشل ویر، متخصص پوست دارای بورد در فیلادلفیا، بیفورد تحت بیوپسی قرار گرفت؛ فرآیندی که در آن بخشی از پوست سر برداشته می‌شود تا فولیکول‌های مو از نزدیک بررسی شوند. تشخیص نهایی: آلوپسی اسکار مرکزی گریز از مرکز یا به اختصار CCCA.

علل آلوپسی CCCA

آلوپسی اسکار مرکزی گریز از مرکز بیشتر در زنان آفریقایی‌تبار مشاهده می‌شود، هرچند در مردان و نژادهای دیگر نیز گزارش شده است. این نوع آلوپسی معمولاً از تاج سر شروع شده و به‌صورت شعاعی گسترش می‌یابد. واژه «cicatricial» از واژه لاتین به‌معنای «جوشگاه» یا «زخم» می‌آید، که در این بیماری به شکل جایگزینی فولیکول‌های مو با بافت اسکار (زخم) ظاهر می‌شود.

دکتر تمیتایو اوگونلی، متخصص پوست در فیلادلفیا توضیح می‌دهد: «در CCCA فرآیندی وجود دارد که موجب فیبروز یا اسکار می‌شود و فولیکول‌های مو را تخریب می‌کند. بنابراین، ریزش مویی که اتفاق می‌افتد، دائمی است.»

در مراحل اولیه، CCCA ممکن است با آلوپسی آندروژنتیک (ریزش موی ارثی) اشتباه گرفته شود، زیرا ظاهری مشابه دارد. دکتر یولاندا لنزی، متخصص پوست در ماساچوست می‌گوید: «در حالی‌که آلوپسی آندروژنتیک با کوچک شدن فولیکول‌ها و نازک شدن مو مشخص می‌شود، نشانه‌های اصلی CCCA، التهاب و آسیب به فولیکول‌ها است.»

سؤال رایجی که بیماران از دکتر لنزی می‌پرسند این است که: «چرا من دچار CCCA شده‌ام؟» و پاسخ قطعی‌ای برای آن وجود ندارد. علت دقیق این بیماری هنوز ناشناخته است، اما مانند بسیاری از بیماری‌های پیچیده، عوامل متعددی در آن نقش دارند. در گذشته این بیماری «آلوپسی اتوی داغ» نامیده می‌شد، به دلیل گمانه‌زنی در مورد ارتباط آن با حرارت ناشی از صاف‌کردن مو با اتوی داغ، اما اکنون پژوهش‌ها فراتر رفته‌اند.

هرچند روش‌هایی مانند استفاده از مواد شیمیایی صاف‌کننده، بافت‌های سفت، دوختن موها (sew-ins) یا لاک‌ها می‌توانند باعث کشش شدید پوست سر شوند و خطر ایجاد اسکار و ریزش مو را افزایش دهند، اما دکتر لنزی تأکید دارد که این‌ها تنها علت نیستند: «این‌طور نیست که مردم با روش‌های آرایشی آسیب‌زا، خودشان موجب این بیماری شده باشند. افراد زیادی با کمترین دست‌کاری در موهایشان هم دچار این مشکل می‌شوند.»

پژوهش‌های اخیر حاکی از وجود زمینه ژنتیکی در بروز این بیماری است. دکتر امی مک‌مایکل، رئیس دپارتمان پوست در مرکز پزشکی ویک فورست در کارولینای شمالی می‌گوید: «در کسانی که ما به‌عنوان متخصص پوست سیاه‌پوستان می‌بینیم، الگوهای بالینی نشان می‌دهند که CCCA در خانواده‌ها شایع است.» وی از پژوهشگران اصلی مطالعه‌ای در مورد CCCA بود که نتایج آن در سال ۲۰۱۹ در New England Journal of Medicine منتشر شد. این مطالعه نشان داد که جهش‌هایی در ژن PADI3 که در تشکیل فولیکول‌های مو نقش دارد، با CCCA مرتبط است.

دکتر لنزی نیز تأیید می‌کند که چندین عضو خانواده‌اش از جمله مادر، خواهر و عمه‌هایش سال‌هاست با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. «وقتی مادرم سال‌ها پیش تشخیص گرفت، پزشکان می‌گفتند: ‘خب، این تقصیر انتخاب‌های شما و روش‌های مراقبت از موهاست.’ اما الان می‌دونیم مسئله فراتر از این حرف‌هاست.»

درمان CCCA چگونه است؟

CCCA معمولاً در ناحیه تاج سر ایجاد می‌شود، هرچند در برخی بیماران ممکن است لکه‌هایی در سراسر پوست سر ایجاد گردد. در مورد بیفورد، ریزش مو در سمت سرش رخ داده بود که نمونه‌ای نادرتر محسوب می‌شود. گرچه این ناحیه راحت‌تر پنهان می‌شد، اما تشخیص و درمان CCCA برای او نیز به همان اندازه دلهره‌آور بود.

دکتر لنزی می‌گوید CCCA بیماری مزمنی است که درمان قطعی ندارد. التهاب‌ها ممکن است در طول زندگی بیمار به‌صورت دوره‌ای شعله‌ور شوند، بنابراین مدیریت آن نیازمند تعهد بلندمدت بیمار است.

درمان CCCA با مهار التهاب آغاز می‌شود. متخصصان پوست معمولاً کورتیکواستروئیدهای موضعی را به شکل پماد، کرم یا ژل تجویز می‌کنند که خاصیت ضدالتهابی دارند. بیفورد بلافاصله پس از تشخیص، استفاده از این داروها را آغاز کرد. سپس، برای نفوذ عمیق‌تر دارو به پوست سر، پزشکش درمان را با تزریق استروئید ادامه داد؛ این تزریقات ماهی یک‌بار و به‌مدت هشت ماه انجام شدند.

در سال‌های اخیر، آنتی‌بیوتیک داکسی‌سایکلین نیز به‌عنوان گزینه‌ای در مدیریت CCCA مورد توجه قرار گرفته است. طبق تحلیلی که در سال ۲۰۲۴ منتشر شد، مصرف دوز پایین داکسی‌سایکلین در کنار استروئید توانست به رشد مجدد مو در بیماران کمک کند. دکتر لنزی می‌گوید: «این مقاله ابزار خوبی برای ما بوده تا به بیماران توضیح دهیم چرا از دوز پایین آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کنیم، حتی با اینکه این بیماری عفونی نیست.»

یکی دیگر از درمان‌های نوظهور و امیدوارکننده برای CCCA، داروی متفورمین است که معمولاً برای دیابت استفاده می‌شود. مطالعه کوچکی در سال ۲۰۲۴ نشان داد که مصرف دوز پایین متفورمین موجب شواهدی از رشد مجدد مو در بیماران CCCA و سرکوب نشانگرهای فیبروز شده است.

دکتر اوگونلی تأکید می‌کند که مداخله زودهنگام در درمان CCCA بسیار اهمیت دارد: «وقتی فولیکول مو نابود شد، نمی‌توانیم آن فرآیند اسکار را معکوس کنیم. هدف اصلی درمان، توقف یا کند کردن پیشرفت ریزش مو است، که ممکن است همراه با رشد مجدد مو باشد یا نباشد.»

برای افزایش احتمال رشد مجدد مو در نواحی‌ای که هنوز اسکار شدید رخ نداده، دکتر اوگونلی و دکتر لنزی هر دو داروی موضعی ماینوکسیدیل (ماده مؤثره در داروی روگین) را به طرح درمانی بیماران اضافه می‌کنند. همچنین مکمل‌هایی مانند Nutrafol و Viviscal Pro ممکن است برای بهبود رشد و ضخامت مو استفاده شوند، هرچند شواهد علمی در مورد این مکمل‌ها برای CCCA هنوز قطعی نیست. (و همیشه باید پیش از شروع مصرف مکمل—even بدون نسخه—با متخصص پوست مشورت کرد.)

درمان‌های تخصصی دیگری نیز در مطب پزشکان برای تحریک رشد مو وجود دارد، از جمله تزریق پلاسما غنی از پلاکت (PRP) که در آن پلاکت‌های خون به سطح فولیکول‌های مو در پوست سر تزریق می‌شوند تا رشد مو تحریک شود. گزینه دیگر، تحویل عوامل رشد با لیزر است که طی آن لیزرها منافذ پوست سر را باز کرده تا جذب عوامل رشد موضعی را افزایش دهند. البته دکتر لنزی خاطرنشان می‌کند که میزان موفقیت این دو روش متغیر است و نباید به‌عنوان درمان خط اول در نظر گرفته شوند.

هزینه درمان CCCA چقدر است؟

دکتر لنزی می‌گوید بسیاری از زنان پس از دریافت تشخیص دچار یأس می‌شوند، چون تصور می‌کنند درمان‌های پیشرفته هزاران دلار هزینه دارد. درحالی‌که درمان هر بیماری مزمن می‌تواند گران شود، اما گام‌های اولیه برای مهار التهاب CCCA اغلب مقرون‌به‌صرفه هستند.

بیفورد می‌گوید: «یکی از دلایلی که اولش به متخصص پوست مراجعه نکردم این بود که فکر می‌کردم خیلی گرونه. هنوز هم بابتش به خودم سرزنش می‌کنم. می‌گم: دختــــر، داشتی چی‌کار می‌کردی؟»

بیمه درمانی بیفورد بخش زیادی از هزینه‌ها را پوشش می‌دهد و هزینه‌های باقی‌مانده برای او مقرون‌به‌صرفه‌اند. او اکنون به‌طور منظم از فرم فوم ماینوکسیدیل استفاده می‌کند که قیمت آن برای چند ماه مصرف، بین ۳۰ تا ۸۰ دلار است. داروی ضدالتهاب موضعی‌اش، کلوبتازول، تحت پوشش بیمه است و فقط هزینه اندکی را باید خودش بپردازد.

پس از سه سال درمان، مجموعه‌ای از احساسات متغیر، و به‌اشتراک‌گذاری لحظات اشک‌آلود در شبکه‌های اجتماعی، بیفورد به نقطه عطفی رسید: دیگر نیازی به تزریق‌های پوست سر نداشت. این لحظه برای او مانند پیروزی بود. اما این آسودگی چندان دوام نداشت؛ چند ماه بعد، در اوایل سال ۲۰۲۵، التهاب بازگشت و او بار دیگر به تزریق‌های ماهانه پوست سر بازگشت.

بیفورد به یاد می‌آورد: «اون پس‌رفت، حس شروع از نو داشت. هر بار که بهتر میشه و دوباره بدتر میشه، ناامیدکننده و خسته‌کننده‌ست. اما فکر می‌کنم هر بار که این عقب‌گرد اتفاق می‌افته، یه ذره بهتر باهاش کنار میام.»

اکنون بیش از هر زمان دیگری تمرکز خود را روی کنترل التهاب از درون گذاشته است—با اصلاح رژیم غذایی، کاهش مصرف الکل، و اولویت دادن به کاهش استرس.

ابعاد روانی-اجتماعی و اهمیت حمایت

پیوند قوی میان مو و هویت در جامعه سیاه‌پوستان به‌خوبی مستند شده و هر دو متخصص، دکتر اوگونلی و دکتر لنزی، تأکید دارند که ریزش مو می‌تواند منجر به اضطراب و علائم افسردگی شود. دکتر لنزی عضو هیئت‌مدیره بنیاد آلوپسی اسکاری است که جلسات گروهی مجازی برای بیماران برگزار می‌کند تا احساس تنهایی نکنند.

او می‌گوید: «تأثیر روانی اجتماعی تشخیص CCCA را نمی‌توان دست‌کم گرفت. برای بیماران، کنار آمدن با آن واقعاً دشوار است. به‌ویژه وقتی ریزش مو به نقطه‌ای می‌رسد که دیگر پنهان کردن یا پوشاندن آن دشوار می‌شود، تأثیر روانی عمیق‌تر هم می‌شود.»

هرچند CCCA عمدتاً در دهه ۳۰ یا ۴۰ زندگی تشخیص داده می‌شود، هر دو پزشک بیمارانی داشته‌اند که در سنین بسیار پایین‌تری علائم را تجربه کرده‌اند. خبر خوب این است که پژوهش‌ها در این زمینه پیشرفت داشته و اکنون گزینه‌های درمانی بیشتری در دسترس است. جایی که پیش‌تر امیدی نبود، اکنون امید وجود دارد.

دکتر اوگونلی می‌گوید: «فکر می‌کنم در جامعه ما خیلی چیزها درباره مراقبت از مو طبیعی تلقی می‌شن. مثلاً وقتی بافت می‌گیری و نمی‌تونی بخوابی و می‌گی: درد طبیعیه. اما درد طبیعی نیست. کشیدگی پوست سر طبیعی نیست. خارش پوست سر طبیعی نیست. ریزش مو هم نباید طبیعی باشه.»

آنچه باید «طبیعی» باشد، این است که بیماران سلامت خود را در اولویت قرار دهند. بیفورد می‌گوید همچنان متعهد است تا مسیر خود با CCCA را در یوتیوب و سایر شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارد تا حمایتی را که خودش هنگام شروع بیماری نداشت، برای دیگران فراهم کند. او که اکنون درک عمیق‌تری از بیماری‌اش دارد و از حمایت یک متخصص پوست و آرایشگر قابل‌اعتماد برخوردار است، درمی‌یابد که آلوپسی اسکاری وقتی به‌تنهایی با آن مواجه نشوی، دیگر آن‌قدرها هم ترسناک نیست.